Ormanları Koruma

1.1. Ormanda Hayvan ZararlarıOrman koruma esas itibariyle ormanda zarar yapan hayvanlarla ilgilenmektedir. Hiçbir hayvan sadece zararlı değildir. Popülasyonun artması sonucu zararları artar. Bu zararlar şu şekilde belirtilebilir; yaptıkları zararla ağaçların büyüme ve ormanın gelişmesini, dolayısıyla orman işletmesinin başarısını engelleyen hayvanlar ormancılıkta zararlı sayılırlar.
Bu zararlar nelerdir diyecek olursak; fideciliklerin koparılıp yenilmesi, daha tohumken zarar verilmesi veya yenmesi, direk ağaç gövdelerine de zarar verilmesi. Bu zararlar her bir kuş için tek tek incelenecektir ve daha geniş açıklanacaktır.

Orman korumada zararlı hayvanlar 2 grupta incelenmektedir. Aves (Kuşlar) ve Mammalia (Memeliler). Benim size sunacağım zararlılar Aves (Kuşlar)’dir.
2. GÜVERCİNLER (Combiformes)
Güvercinler dünyanın her iklim bölgesinde yaşayabilirler ve ormandaki en zararlı kuşlardır. Güvercinlerin zararları orman ağaçlarının tohum tomurcak, fidecik ve çiçek kurullarını yerler. Özellikle Mart, nisan ve Ekim ayında sürüler halinde Ekim alanlarına zarar verirler.
2.1. Columba oenas L. Küçük Tahtalı, Gökçe.
Bu türün Akdeniz ülkelerinde ve Britanya’da yaşayanları yerli, Kuzey Avrupa’da yaşayanları ise göçücüdür. Ayrıca Kuzey Afrika, Türkistan, Batı Rusya, Afganistan ve Gürcistan’da bulunur.
Türkiye’nin bazı yörelerinde yuva yaptığı bilinmekle beraber, yerli bir kuş olup olmadığı kesin olarak bilinmemektedir.
Sonbaharda meşe ve kayınların tohumlarına, ilkbaharda da henüz çimlenmiş fideciklere ve ağaç meyvelerine zarar verir.
2.2. Palumbus Palumbus L. Tahtalı, Alaboyun.
Kuzey İsveç’ten, Güney İtalya, Sicilya ve İspanya’ya kadar yaygındır. Ayrıca Güney Rusya, Batı Asya, Filistin, Tunus, Cezayir ve Yunanistan’da da mevcuttur.
Türkiye’de Orta Toroslarda ve Kuzey Anadolu’nun yaklaşık 900 m. Yüksekliklerinde yaşadığı ve kuluçkaya yattığı bilinmektedir.
Meşe ve kayın meyveleriyle çam tohumlarını yer. İlkbaharda henüz çimlenmekte olan fideleri de yiyerek zarar verir.
Tahtalı’yı gizlenmeden vurmak çok zordur. Uçuşu çok seridir. Doğal düşmanları; tilki, yabani kedi, sansar ve yırtıcı kuşlardır.
2.3. Streptopelia turtur L. Üveyk, Adi Kumru.
İsveç, Norveç, Rusya ve Sibirya’da (580 kuzey enleme kadar), Güney Avrupa’da özellikle Aşağı Tuna Bölgelerinde, Kuzeybatı ve Kuzeydoğu Afrika, Türkistan, Hazar Denizi, Mezopotamya, Filistin, Büyük Sahra ve Mısır’da yaşamaktadır.
Bu türe Türkiye’nin hemen her tarafında özellikle geçit zamanında bol miktarda rastlanır. Geniş bir yayılış alanına sahiptir. Özellikle kuzey doğuya doğru kaymak üzere İç Anadolu’da yaygındır. Trabzon dolaylarında bol miktarda yuva yapmaktadır. Ormanların civarındaki ekili tarlalarda çok bulunur. Diyarbakır yörelerinde de bol miktarda mevcuttur.
Fidanlık ve ekim alanlarında tohumları veya fideleri yer ve bunların çenek yapraklarını ısırır. Ürkek bir kuştur, oldukça zor avlanır.
3. SERÇE KUŞLARI, ÖTÜCÜ KUŞLAR (PASSERİFORMES).
Özellikle meşe, kayın, fındık, kiraz ve diğer meyve tohumlarını çimlenmeden önce ve çimlendikten sonra eşerek çıkarır ve içini yerler.
3.1. Corvidae, Kargagiller
3.1.1. Garrulus glandarius L. (Alakarga - Kestane Kargası – Ayrılık Kargası)
Palearktik bölge ormanlarında bulunur. Türkiye’de hemen tüm iklim bölgelerinde mevcuttur.
Meşe ormanlarında yaşar. Meşe, kayın, fındık tohumlarıyla kiraz ve diğer meyveleri severek yer. Kışın tomurcuklarda zarar yapar. Meşe ve kayın tohumlarını çimlenmeden önce veya çimlendikten sonra eşerek çıkarır, içini yer.


Koruyucu Önlemleri ve Savaşı:
Alakarga’ya karşı alınabilecek koruyucu önlemlerle savaş yöntemlerinin önemlileri aşağıda verilmiştir.
a. Fidanlıklarda yastıkları (özellikle sonbahar ekimlerinde) dikenli dallar kafesli teller veya çıtalardan yapılmış kafeslerle örtmelidir.
b. Tuzakla yakalamak için, yem olarak fındık, palamut ve benzerleri kullanılır.
c. Avlama, fazla üzediklerinde avlamak suretiyle sayıları azaltılır.
3.2.2. İspinozgiller (Fringillidae)
Birçok ülkede iyi bilinen bir kuştur. Genellikle Avrupa ve Asya’da yaygındır. Türkiye’nin hemen her yöresinde yaşamaktadır.
Orta ve yüksek dağlık yerlerdeki ormanlarda, tarlalardaki ağaçlar üzerinde, parklarda ve özellikle kiraz bahçelerinde yaşar. Ormanlarda; gürgen, dişbudak, akçaağaç, kayın, kızılağaç ve iğne yapraklı ağaçların tohumlarında zarar yapar.
3.2.3. Loxia curvirostra L. Çaprazgaga, Yeni dünya.
Avrupa, Asya, Kuzey ve orta Amerika, Tunus, Cezayir ve Filipin adalarında yaşar. Türkiye’nin çeşitli yörelerinde yetişir.
Başlıca besini lâdin, çam, gürgen, kızılağaç, akçaağaç ve sorbus tohumları oluşturur. Ayrıca iğne yapraklıların, özellikle uç tomurcuklarında da zarar yapar. Son derece obur olan bu kuş iğne yapraklı tohumları şu şekilde yer; Önce kozalağa tutunur veya sapını ısırarak koparır, kozalak pullarını bir veya iki yerinden uzunlamasına yarar. Tohumların bir kısmını dili ile dışarı alarak yer.
4. AĞAÇKAKANLAR (PICIFORMES)
Bu kuşların ormandaki zarar şekilleri oldukça değişiktir. Tohumları yerler, genellikle iğne yapraklı ağaç tohumlarını fazla severler. Kopardıkları kozalakları kabuk yarıklarına veya dal çatlaklarına yerleştirdikten sonra gagalamak suretiyle tohumlarını yerler. Bu kozalaklar dişlenmiş püsküllenmiş bir şekli alırlar. Büyük Alaca Ağaçkakan ceviz, fındık, meşe, kayın gibi yapraklı ağaçların meyvelerinde de zarar yapar. Ağaçkakan türlerinin azlığı nedeniyle ormandaki zararları büyük değildir.
Ağaçkakanlar ormandaki tek ve dikkati çeken ağaçları yahut yeni dikilmiş meşe, kayın, akasya, karaağaç, ıhlamur ve diğer fidanları gagalayarak kabuklarını didikler ve parçalarlar.
Yaşlı ağaçlardan özellikle yol kenarlarındaki kavak ve ıhlamurlara, iğne yapraklı meşçerelerde dağınık bir halde olan meşe, dişbudak ve akçaağaçlara ilkbaharda ve yaz başlangıcında zarar yapar. Bu tip sağlam ağaçlarda böcek bulunmadığına göre ağaçkakanların bu şekilde zararı eğlence, merak, güç denemesi, özsudan yararlanma vb. nedenlerden olabilir. Bu saldırı nedeninin özsudan yararlanma olması ihtimali daha kuvvetlidir.
Bazı ağaçkakanlar çam, lâdin, göknar, ıhlamur, huş, meşe, kızılağaç, kavak gibi türlerin gövdesinde gagalamak suretiyle, yahut tam halka meydana gelecek şekilde diri oduna kadar giden yan yana dizilmiş delikler açarlar. Buna ağaçkakan halkası denir. Halkalanan ağaçlar sağlıklı ve böceksizdir. Halkalar bir düzlemde olmayıp çoğunlukla yılankavi biçimde veya dalgalıdır. Bu kuşlar çamı daha çok severler.
Ağaçkakan halkaları hem genç, hem de yaşlı ağaçlarda görülür. Ağaçkakanlar bu çalışmalarını en fazla ilkbaharda özsuyun zengin olduğu mevsimde sabahları yaparlar. Bu yara yerlerini ağaç zamanla kaparsa da buralarda çıkıntılar meydana gelir.
Ağaçkakanlar büyük ağaçlarda yuva ve uyku delikleri açmak suretiyle de zarar yaparlar. Yuvalar çoğunlukla hastalıklı ara sıra da sağlam ağaçlarda bulunur. Ağaçkakanlar yuvalarına pek bağlı olmadıklarından ilkbaharda diğer kuşlardan ufak bir direniş gördüklerinde yuvalarını bırakırlar.
Türkiye’de yayılış gösteren türlerini sadece isimleriyle görelim:
4.1. Dendrocopos major paphlagoniae (Büyük Alaca Ağaçkakan)
Yalnız Türkiye’de yaşamaktadır. Mersin, Tarsus, İstanbul, Belgrad ormanı, Bolu-Abant, Bursa-Uludağ, Kastamonu, Mut, Sarıkamış ve Doğu Karadeniz Bölümünün çeşitli yörelerinde tespit edilmiştir.
4.2. Dendropos medius anatoliae (Orta Benekli Ağaçkakan)
Türkiye’nin hemen tüm iklim bölgelerinde mevcuttur.
4.3. Dendropos minor danfordi (Küçük ağaçkakan)
Bu alttür yalnız Türkiye’de yaşamaktadır. Türkiye’de Muğla-Milas, Silifke, Mut, Gülnar, Anamur, Gazipaşa, Alanya, Tarsus, İzmir, Aydın, Edremit, İstanbul, Ilgaz dağı, Toroslar ve Doğu Karadeniz Bölümünde mevcuttur.
4.4. Dendropos syriacus syriacus (Suriye Ağaçkakanı)
Lübnan, Suriye, Filistin, Mezopotamya, Batı İran ve Güney Hazar bölgesinde yaşamaktadır. Türkiye’de bugüne kadar hemen tüm iklim bölgelerinde tespit edilmiştir.
4.5. Dryocopus martius pinetorum C.L. (Siyah Ağaçkakan)
Kuzey İspanya, Batı Avrupa, batı Polonya, Balkanlar, Kafkasya ve Kuzey İran’da mevcuttur. Türkiye’de Uludağ, Bolu-Seben, Ilgaz dağları, Maraş-Göksun, Çoruh mıntıkası ile Doğu Karadeniz Bölümünde saptanmıştır.
4.6. Picus canus canus (gri Ağaçkakan)
Asya’nın çeşitli yörelerinde; Doğu, Orta ve Kuzey Avrupa’dan ve ayrıca Türkiye’de yaşamaktadır.
4.7. Picus viridis karelini (Yeşil Ağaçkakan)
Kuzey İran ve Türkiye’de yaşamaktadır. Türkiye’nin hemen tüm iklim bölgelerinde mevcuttur.
5. FİDANLIK VE EKİM ALANLARININ KUŞLARDAN KORUNMASI
Kuşlar genellikle fidanlık ve ekim alanlarında zarar yaparlarsa da bu zararlarını ortadan kaldıracak önlemler alınabilir. Bu nedenle doğadaki biyolojik denge bakımından kuşların korunması düşüncesi her zaman ön planda tutulmalıdır.
Fidanlık ve ekim alanlarındaki kuş zararlarına karşı alınabilecek önlemler şunlardır:
1. Kuşları korkutarak tohumları yemelerine engel olmak için tohumlar kurşun oksit (sülüğen) ile boyanır.
2. Tohumlar ekilmezden önce %1-2 oranındaki karbol çözeltisine daldırılır.
3. Tohumlara, çimlenmelerini hızlandırıcı maddelerle işlem yapılır. Örneğin, bir süre suda bırakılır ve ondan sonra ekilir.
4. Açıkta tohum bırakmamak için ekim sırasında tohumlar toprakla iyice örtülür.
5. Ekimler, kuşlar yem aramaya çıktıktan sonra yapılmalı, yani ilkbahar ekimleri tercih edilmelidir.
6. Ekim yastıklarının üstü dallarla veya küçük delikli tel örgülerle örtülmelidir.
7. Ekim yastıklarının üzerine zararlı kuşları vurarak asmak ve ayrıca çeşitli korkuluklar kullanmak, belirli aralıklarla ses çıkaran aletler ve pervanelerden yararlanmak gibi önlemler yastıkları ancak kısa bir süre korur. Çünkü, kuşlar bu tip korkutuculara kolayca alışmaktadırlar.
8. Alanı bekçilerle bekletmelidir. Bekleme süresi, tohumlar çimlenip kuşlar zarar yapamayacak duruma gelinceye kadar devam etmelidir.
9. Bazı kuş türlerinin, örneğin güvercinlerin, adı geçen önlemlere karşın zararlarına engel olunamazsa, avlanmaları gerekir.